Psikolojik rahatsızlıklar çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) yayınladığı ve en yaygın kullanılan tanı kılavuzu olan DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition), psikolojik rahatsızlıkları büyük ölçüde aşağıdaki kategorilere ayırır:
Nörogelişimsel Bozukluklar: Bu kategoride yer alan bozukluklar genellikle çocukluk döneminde başlar ve bilişsel, sosyal ve fiziksel gelişimi etkileyebilir. Örnekler arasında otizm spektrum bozukluğu ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) bulunur.
Şizofreni ve Diğer Psikotik Bozukluklar: Bu kategorideki rahatsızlıklar genellikle gerçeklik algısının bozulmasını içerir. Örnekler arasında şizofreni ve şizoaffektif bozukluk bulunur.
Bipolar ve İlgili Bozukluklar: Bu bozukluklar genellikle duygudurum dalgalanmaları ve enerji seviyesinde önemli değişikliklerle karakterizedir. Bipolar I ve Bipolar II bozukluklar bu kategoriye girer.
Depresyon ve Diğer Duygudurum Bozuklukları: Depresif bozukluklar genellikle sürekli üzüntü, ilgisizlik veya keyif kaybı ile karakterizedir. Majör depresyon ve distimik bozukluk bu kategoriye girer.
Anksiyete Bozuklukları: Bu kategorideki rahatsızlıklar genellikle yoğun ve sürekli korku veya endişe ile karakterizedir. Örnekler arasında genelleşmiş anksiyete bozukluğu (GAB), panik bozukluk ve özgül fobiler bulunur.
Obsesif Kompulsif ve İlgili Bozukluklar (OKB): Bu kategorideki rahatsızlıklar genellikle istenmeyen ve tekrarlayan düşünceler, dürtüler veya imgeler (obsesyonlar) ve bunları gidermek veya engellemek için yapılan tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemler (kompulsiyonlar) ile karakterizedir.
Travma ve Stresle İlgili Bozukluklar: Bu kategorideki rahatsızlıklar genellikle travmatik veya stresli bir olayın sonucudur. Örnekler arasında travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve akut stres bozukluğu bulunur.
Yeme Bozuklukları: Bu kategorideki rahatsızlıklar genellikle yeme alışkanlıkları, vücut ağırlığı ve vücut şekli ile ilgili aşırı endişe ile karakterizedir. Örnekler arasında anoreksiya nervoza, bulimia nervoza ve tıkınırcasına yeme bozukluğu bulunur.
Uyku-Uyanıklık Bozuklukları: Bu rahatsızlıklar genellikle uyku kalitesi, zamanlaması ve süresi, veya anormal davranışlarla uyuma veya uyanma durumları ile karakterizedir. Örnekler arasında uykusuzluk bozukluğu ve narkolepsi bulunur.
Cinsel İşlev Bozuklukları: Cinsel yanıt, arzu, uyarılma veya orgazmda zorluk çekme ile karakterize edilen bozukluklar bu kategoride yer alır. Örnekler arasında cinsel isteksizlik bozukluğu ve cinsel uyarılma bozukluğu bulunur.
Disruptif, İmpuls Kontrolü ve Yürütme Bozuklukları: Bu kategorideki rahatsızlıklar genellikle dürtülerini kontrol etmekte zorluk çekme ve başkalarının haklarına veya toplumsal normlara uymama ile karakterizedir. Örnekler arasında kleptomani (çalmaya yönelik dürtü kontrol bozukluğu) ve patolojik kumar bulunur.
Madde Kullanımı ve Bağımlılık Bozuklukları: Bu rahatsızlıklar, bir maddenin aşırı ve/veya tehlikeli kullanımı ile karakterizedir. Alkol, kafein, cannabis, halüsinojenler, inhalanlar, opiyoidler, sedatifler, hipnotikler, anksiyolitikler, stimulanlar ve tütün dahil olmak üzere çeşitli madde kullanım bozuklukları bulunmaktadır.
Nörokognitif Bozukluklar: Bu bozukluklar genellikle bilişsel fonksiyonlarda azalmayla karakterizedir. Alzheimer hastalığı ve diğer demans türleri, travmatik beyin yaralanması ve Parkinson hastalığı gibi durumlar sonucunda gelişebilir.
Kişilik Bozuklukları: Bu kategorideki rahatsızlıklar, düşünme ve hissetme şekilleri ve kişilerarası işlevlerde sürekli ve uyarlanabilir olmayan kalıplarla karakterizedir. Örnekler arasında antisosyal kişilik bozukluğu, sınırda kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu bulunur.
Parafili Bozuklukları: Parafili bozuklukları, cinsel uyarılmanın, genellikle rızası olmayan başkalarına zarar verme, çocuklar veya diğer rızası olmayan kişilerle cinsel etkinlik, ve fetişizm veya travma gibi belirli nesneler veya durumları içerme eğiliminde olması ile karakterize edilir.
Diğer Zihinsel Bozukluklar: Bu kategori, belirli bir kategorize uymayan ancak kişinin işlevselliğini bozan ve önemli bir stres veya rahatsızlık kaynağı olan diğer tüm zihinsel bozuklukları içerir.
Medikal Durumların Zihinsel Etkileri: Bu kategori, bir medikal durumun direkt fizyolojik etkilerinin bir sonucu olarak ortaya çıkan zihinsel bozuklukları içerir.
Psikolojik Faktörlerin Medikal Durumlara Etkisi: Bu kategori, zihinsel veya duygusal faktörlerin, bir kişinin tıbbi durumunun başlamasında, devamında veya tedavisinde önemli bir rol oynadığı durumları içerir.
Her bir psikolojik rahatsızlık kendi belirli belirtileri, etkileri ve tedavi yöntemleri ile karakterize edilir. Herhangi bir zihinsel sağlık sorunu yaşayan kişilerin bir sağlık profesyoneli ile görüşmesi önemlidir.
İlgili YazılarKarar Vermenin Psikolojisi Steven Hayes: Kabul ve Taahhüt Terapisi (ACT) Psikoterapistlerin Farklı Kültürlere ve Topluluklara Etkisi Virginia Satir: Aile Terapisinin Öncüsü Psikoterapinin Günlük Hayata Etkileri: Örnek Vaka Çalışmaları
#PsikolojikBozukluklarınSınıflandırılması #NörogelişimselBozukluklar #ObsesifKompulsifBozukluklar #UykuUyanıklıkBozuklukları #TravmaveStresleİlgiliBozukluklar #DSM5 #kişilikbozuklukları #ParafiliBozuklukları #YemeBozuklukları #DuygudurumBozuklukları #PsikolojikRahatsızlıklar #MaddeKullanımıveBağımlılıkBozuklukları #CinselİşlevBozuklukları #PsikotikBozukluklar #anksiyetebozuklukları #NörokognitifBozukluklar
תגובות